Karta graficzna to niemalże niezbędny komponent każdego wydajnego komputera do gier i pracy. Jednak gdy zaczną zawodzić jej układy, niesprawność nie musi być wcale taka oczywista. I mimo że daje obraz może na pierwszy rzut oka nie budzić żadnych podejrzeń. To wszystko w połączeniu z procesorem posiadającym zintegrowaną kartę graficzną może nie wzbudzać wiele podejrzeń na kartę graficzną. Nie zawsze wychwycenie jej winy jest klarowne. Ten poradnik podpowie jak zdiagnozować uszkodzenie karty graficznej.
Problemy występujące, gdy karta graficzna jest niesprawna:
- Artefakty na całym ekranie, czyli wzorki, liczne błędne piksele np. koloru różowego nałożone na wszystko, co wyświetla monitor.
- Artefakty pod obciążeniem, mogą występować tylko wtedy, gdy karta jest obciążona.
- Artefakty na danym tle lub miejscu – może zdarzyć się, że są zauważalne tylko na określonym kolorze tła, lub w danym miejscu ekranu.
- Pojawianie się ciemnego ekranu, późniejszy powrót obrazu.
- Samoistne wyłączenie się obrazu lub całego komputera gdy karta graficzna jest pod obciążeniem.
- Samoistne przełączanie się obrazu na ten generowany przez zintegrowany układ graficzny z procesora.
- Niemożność ujrzenia obrazu po uruchomieniu komputera (zakładając, że cała reszta jest sprawna).
Artefakty – co to jest i z czego wynika?
Artefakty – powtarzające się wzorki, np. paski, szlaczki, kropki, kreski na ekranie w miejscach, w których nie powinny występować. Mogą być błędnymi pikselami, które wyświetlają się w innych kolorach, niż powinny. Przybierają różną formę, nie raz obejmują cały ekran, innym razem tylko określone miejsce lub element tła. Mogą wynikać z uszkodzenia lutów na układzie graficznym karty (popularne wśród starych budżetowych modeli).
Nawet jednorazowe zwiększenie temperatury karty do granicznych wartości nie powinno powodować artefaktów. Najwyżej powinno poskutkować mechanizmem obronnym komputera przed przegrzaniem – odcięciem zasilania i restartem. Fakt, że artefakty się pojawiają, nie jest dobrą wieścią dla posiadacza karty.
Co artefakty oznaczają dla karty graficznej?
Oznaczają one często, że karta graficzna powoli kończy swój żywot. Jeżeli karta jest stara i nie posiada już gwarancji, a jej artefakty wynikają z winy zimnych lutów, można spróbować tego nietypowego domowego sposobu na naprawę karty. W wielu przypadkach może on zadziałać. Tym bardziej warto spróbować, jeżeli niesprawna karta wylądowałaby w koszu. Zimne luty, które mogą stanowić przyczynę artefaktów. Uaktywniają się często po latach działania w cieple oraz mikrowibracji, np. od wentylatorów komputera.
Wysłanie karty do serwisu może poskutkować naprawą, jednak nie łatwo jest zdiagnozować co w układzie stanowi problem, dlatego może wygenerować to spore koszta, a w przypadku starszych kart nawet większe od ich ceny.
Samoistne wyłączanie się obrazu w trakcie gry
W tym przypadku winna może być pamięć RAM karty graficznej, czyli VRAM (GDDR) lub jej sekcja zasilania.
Uszkodzona pamięć VRAM GDDR może sprawiać wrażenie, że karta funkcjonuje poprawnie, jednak do czasu – podobnie jak w przypadku pamięci DDR, uszkodzone sekcje pamięci mogą być używane, dopiero gdy reszta pamięci zostanie zapełniona, a przy określonym % zapełnienia pamięci układu graficznego następuje niemożność przetrzymania danych w uszkodzonej kości pamięci i to powoduje wyłączenie się układu graficznego.
Uszkodzona sekcja zasilania również objawia się, gdy karta graficzna jest mocno wykorzystywana. Nie jest ona w stanie dostarczyć wystarczającej energii do utrzymania poprawnie działającego układu.
Przełączanie się obrazu na generowany przez układ graficzny procesora
(!) Dotyczy komputerów posiadających: procesory ze zintegrowanym układem graficznym oraz oddzielne karty graficzne podłączone do PCIe.
Jest to sytuacja nieoczywista, ale możliwa. Monitor podłączony do karty graficznej może otrzymywać obraz generowany przez procesor – karta graficzna tu jedynie pośredniczy, udzielając portu. Tworzy to pozorne wrażenie poprawnego funkcjonowania karty graficznej, w rzeczywistości jednak nie daje ona obrazu i nie działa.
Komputery posiadające procesory ze zintegrowanym układem graficznym w przypadku gdy karta graficzna napotka problemy, mogą automatycznie przełączyć się na obraz generowany z procesora. Monitor nie musi być podłączony do płyty głównej, może być wciąż podłączony do karty graficznej.
Kiedy to się dzieje?
W przypadku gdy: karta graficzna przestanie działać lub odinstalujemy sterowniki karty graficznej bądź przestaną one działać samoczynnie.
Objawy takiego stanu rzeczy to: pogorszenie wydajności komputera, paleta kolorów staje się zauważalnie ograniczona – wszystko wygląda gorzej. W Menadżerze zadań (zakładka wydajność) nie widnieje karta graficzna, mimo iż jest ona zamontowana w komputerze.
Jeżeli problem tego typu wynika z oprogramowania, to pomoże przeinstalowanie sterowników karty graficznej (zainstalowanie stabilnej wersji).
Jak diagnozować kartę graficzną?
Teraz gdy znamy już główne problemy, jakie mogą ją napotkać kartę graficzną, spróbujemy ją zdiagnozować. To tego celu będzie nam potrzebny program OCCT lub mu podobny.
Test karty graficznej programem OCCT
Program posiada opcję testowania układu graficznego oraz jego pamięci. W ustawieniach testu wybieramy zakładkę „3D” i wybieramy rozdzielczość naszego monitora. Następnie uruchamiamy test grafiki.
- Im dłuższy test, tym bardziej dokładne diagnozy, nie należy jednak przesadzać – godzina wystarczy. Po uruchomieniu testu wyświetli nam się okno, które umożliwia testowanie grafiki.
- W trakcie trwania testu należy sprawdzać temperatury karty graficznej w oknie OCCT po prawej stronie. Temperatury powyżej 90 stopni stają się niebezpieczne dla układu graficznego. W przypadku gdy karta nie jest w stanie się ochłodzić sama, należy natychmiast przerwać test, aby nie narażać jej na uszkodzenia. Naturalnie w przypadku zbyt dużej temperatury komputer uruchomi mechanizm obronny, jednak to ostateczność. Aby dojść do wniosku, że karta ma problemy z chłodzeniem, nie trzeba do tego doprowadzać.
Zaangażowanie wentylatorów karty sprawdzisz w zakładce „Wentylator” w prawym górnym rogu – określone są jako GPU #.
Jeżeli twoja karta graficzna pracując na 100% wydajności, nie jest w stanie się sama schłodzić (wentylatory pracują na 100%, a pomimo to temperatura wciąż wzrasta), to znak, że należy wymienić na pastę termoprzewodzącą na GPU, a przy okazji warto również wymienić termopady na innych sekcjach karty.
Jeżeli temperatury karty utrzymują się na stabilnym poziomie a z obrazem ani kartą nic się nie dzieje od dłuższych testów. To znaczy, że sam procesor graficzny i jego chłodzenie działają poprawnie.
Test pamięci VRAM karty graficznej
Po zaliczeniu testu procesora graficznego pozostał nam test pamięci VRAM karty graficznej – posłuży do tego zakładka „memtest”:
Po uruchomieniu należy obserwować co się dzieje. Jeżeli karta się wyłączy, wówczas winna jest sekcja pamięci VRAM karty graficznej. Niestety w takich przypadkach niezbędna jest wymiana uszkodzonych układów pamięci, a to oznacza serwis karty.
Jeżeli test niczego nie wykaże, poprzedni również – winna najprawdopodobniej nie jest karta graficzna.
Zobacz również: jak diagnozować pamięć RAM komputera?